Vergi xidmətlərinin səmərəli həllər əsasında formalaşdırılmasında rəqəmsallaşmanın rolu

Texnologiyaların sürətli inkişafı iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarında vacib dəyişikliklərlə səciyyələnərək biznesin fəaliyyətinə və xidmətlərin təqdim edilməsinə əhəmiyyətli təsirlərlə müşayiət olunur. Rəqəmsal transformasiya, demək olar ki, bütün vergi sistemləri üçün müasir çağırışdır və bu, vergi orqanları tərəfindən təqdim edilən xidmətlərin sürətlə elektronlaşdırılmasında özünü daha çox büruzə verir. Vergi administrasiyaları tərəfindən aparılan rəqəmsallaşma prosesi vergi bəyannamələrinin təqdim edilməsindən tutmuş vergi ödəyiciləri ilə ünsiyyət, vergi nəzarəti, öhdəliklərin icrası və maarifləndirməyə qədər geniş sahələri əhatə edir. Ölkəmiz də bu prosesdə fəal iştirakçıdır və vergi orqanları tərəfindən təqdim edilən xidmətlərin elektronlaşdırılması istiqamətində işlər son illər daha da sürətləndirilib. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, 70-dən çox xidmətin elektronlaşdırılması vergi sisteminə bir çox üstünlüklər gətirib. Bu istiqamətdə ən mühüm xidmətlərdən biri də ƏDV ilə bağlı əməliyyatların elektronlaşdırılmasıdır.

Vergi orqanları tərəfindən ölkəmizdə “kölgə iqtisadiyyatı”nın miqyasının azaldılması, iqtisadi münasibətlərdə şəffaflığın təmin edilməsi, sahibkarlıq fəaliyyətində qanunauyğunluğun gücləndirilməsinə yönəlik tədbirlər çərçivəsində ƏDV inzibatçılığı ilə bağlı bir sıra rəqəmsal mexanizmlər tətbiq edilib. Bunlar arasında ƏDV depozit hesabı, elektron vergi hesab-fakturaları, ƏDV-nin qaytarılması üçün “Vahid elektron platforma” və ixracatçılar üçün ƏDV-nin sürətli qaytarılması kimi həlləri göstərmək olar.

ƏDV depozit hesabının və elektron qaimə-fakturanın tətbiqi ƏDV öhdəliklərinin rahat və təhlükəsiz rejimdə təmin edilməsi, vergi ödəyicisi üçün ƏDV ödənişinin uçotunu aparmaq imkanının yaradılması, müxtəlif parametrlər üzrə elektron arxiv və axtarış sisteminin qurulması, bütün ödənişlərə, vergi bəyannamələri üzrə minimum dövriyyəyə və ƏDV-nin əvəzləşdirilməsinə nəzarət, ƏDV hesab-fakturası əsasında risklərin və elektron qaimə-fakturaların təhlili kimi proseslərin həyata keçirilməsinə şərait yaradır. ƏDV depozit hesabı ƏDV-dən yayınmaların qarşısının alınmasını və bu sahəyə avtomatlaşdırılmış nəzarətin həyata keçirilməsini reallaşdırır. Bu sistem vasitəsilə vergi ödəyicisinə verilmiş elektron qaimə - faktura üzrə alınmış malların (iş və xidmətlərin) dəyəri ödənilərkən ƏDV-nin ödənilməsi, depozit hesabda uçotun aparılması, ƏDV-nin hərəkəti, əvəzləşdirilməsi və dövlət büdcəsinə köçürülməsi işlərinin yerinə yetirilməsi təmin olunur. ƏDV depozit hesabı vasitəsilə vergi ödəyiciləri bir sıra əməliyyatları apara bilərlər.

Vergi ödəyicisi ƏDV depoziti hesabında olan vəsaitindən istifadə etməklə vergilərlə bağlı dövlət büdcəsinə, ƏDV ilə bağlı dövlət gömrük orqanlarının xəzinədarlıq orqanlarında açılmış müvafiq depozit hesabına, o cümlədən digər vergi ödəyicilərinin ƏDV sub-uçot hesablarına ödənişləri həyata keçirir. Eyni zamanda, vergi orqanı vergi ödəyicisinin ƏDV depoziti hesabından yalnız ƏDV üzrə vergi borclarının dövlət büdcəsinə alınmasını təmin edir.